بطور کلی این شهرستان که در مجاورت کویر قرار دارد بواسطه ارتفاع زیاد و دارا بودن مناطق کوهستانی سرسبز دارای مناطقی با آب و هوایی است که شباهت چندانی با کویر ندارد و دارای 3 نوع آب و هوای کوهستانی بیابانی و نیمه بیابانی است
جمعیت شهرستان نطنز در سال 1378 معادل 39964 نفر برآورد گردیده است
شهرستان نطنز دارای 14 عدد جاذبه جهانگردی ثبت شده میباشد . آمار جهانگردان وارد شده به شهرستان در سال 1377 ، 40 هزار نفر برآورد گردیده است . مسجد جامع با قدمت 700 ساله قلعه کوهاب و آتشکده نطنز با قدمتی 2500 سال و همچنین روستای ابیانه که شهرت جهانی دارد. هرساله تعداد زیادی گردشگر خارجی و داخلی از آن بازدید مینمایدو همچنین تعداد زیادی بقاع متبرکه که در مجموع 26 اثر تاریخی به ثبت رسیده است
تاریخ، مردم و فرهنگ
سمعانی در کتاب "انساب" همانند یاقوت در کتاب معجم البلدان، نطنز را "بلیده" یعنی شهر کوچکی از توابع اصفهان خوانده است.
زبان : زبان مردم نطنز یکی از گویشهای کهن زبان فارسی است ،ولی در روستاهای نطنز و بخشهای مختلف آن شاهد هستیم که مردم در تلفظ کلمات و بیان جملات هر کدام بنحوی کش و قوس های خاصی در تلفظ کلمات می دهند. مراسم : پنجشنبه بازار که از اعصار گذشته در قصبه مرکزی نطنز برگذار میگشته،محلی بوده برای دادوستد که این سنت تا به امروز کماکان ادامه داشته ، که میتوان زیبائی خاصی را از حضور روستائیان مشاهده نمود.دیگر مراسم مرسوم در نطنز همان مراسمهای رایج در ایران بوده منتها با یک ویژه گیهای خاص مثلاً بیشتر در گذشتها که مراسم عروسی در روستاها برگزار میگردید با یک شوروحال خاصی بود بطوریکه چند روز طول میکشید مانند مراسم حنابندان،طبقکشی و... ، مراسم مذهبی مانند بلندکردن نخل در روز عاشورا و دور چرخاندن آن میباشد که همچو دیگر نقاط است و از دیگر مراسم رفتن به زیارت امامزادگان و اهل قبور در شبهای "برات" است که به شب نیمه شعبان گفته میشود یعنی در بعدازظهر روز چهاردهم ماه شعبان اهالی بر سر قبور رفتگان خود خیرات و نذورات گذاشته .
لباس : در مورد لباس مردم نطنز باید گفت که امروزه بجز ابیانه(آخرین روستای واقع در رودخانه برزرود)که بخش عمده ای از فرهنگ گذشته خود را هنوز حفظ داشته،دیگر نقاط به صورت معمول است.
صنایع دستی : یکی از صنایع موجود در مرکز نطنز چینی آن است که هنوز بروش دستی تولید میگردد ، همچنین یکی دیگر از مشاغل گذشته نطنز حلاجی یا همان پارچه بافیست ، که هنوز بعضی از این دستگاه های قدیمی موجود میباشد . ریسندگی و قالی بافی یکی دیگر از کارهای دستی مناطق نطنز است که دومی یعنی قالی بافی آن هنور در روستاها رایج بوده و تولیدات آن به بازار فرش کاشان گسیل میگردد ، شیلونگری یکی از کارهای قدیمی موجود در بازار نطنز بوده . بازار شهر نطنز شامل دو قسمت می باشد که محله قدیمی آن که به پشت بازار معروف است روزگاری بازار قصبه مرکزی نطنز بوده،که در آن آهنگری ،شیلونگری(قفلسازی)،نجاری و خراطی از کارهای متداول آن عصر بوده ، که تا چند سالی پیش پیرمردهای بازمانده از آن دوران هم چنان در آن کار می کردند .
تحفه نطنز تحفه نطنز در فرهنگ عامه کنایه از نمونه ای نادر و کمیاب است که می تواند در مورد هر شخص یا هر شیء مصداق پیدا کند، اما قریب به اتفاق سالخوردگان و راویان تاریخ و فرهنگ اجتماعی و ادبیات نطنز براین عقیده اند که تحفه نطنز به نوعی محصول خشکبار اطلاق می شود که متشکل از میوه ای به نام الگ( از خانواده هلو است که بسیار شیرین است و فقط در آبادی های نطنز به دست می آید) و مغزگردوی آسیاب شده و خاک قند است که در اصطلاح محلی به آن "جوزقند" می گویند و برخی به آن گرد دارچین و هل نیز اضافه می کنند. اما بسیاری دیگر ازمردم "گلابی" را تحفه نطنز می دانند ، چرا که "گلابی" نطنز از نظر طعم و مزه در نوع خود بی نظیر است و این بخاطر ترکیبات خاک و آب و هوای ویژه نطنز است، چرا که نهال های گلابی نطنز را در مناطق دیگر تکثیر کرده اند، اما محصول آنها چنین کیفیتی ندارد... به طور کلی آب و خاک و هوای مساعد خطه نطنز، به گونه ایست که شرایط برای رویش و تولید بهترین نوع محصولات کشاورزی زمینی و باغی را فراهم کرده و در یک کلام می توان گفت، تمامی محصولات گیاهی نطنز جنبه "تحفه" دارند واین در شرایطی است که به دلیل نبودن صنایع تبدیلی در این شهرستان هر سال مقدار زیادی از این محصولات از بین می روند.
جاذبه های تاریخی
آتشکده: این آتشکده بنایی از عهد ساسانی است که در حوالی مسجد جمعه (جامع) و در میان باغی قرار دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین به 2 متر می رسد. آثار کمی از این بنا که شباهت بسیار کاملی به بناهای دوران ساسانی دارد، شامل چهارستون از هفت ستون اولیه و یک اتاق از چهار اتاق آن بجا مانده و بقیه فروریخته است. دو تاقچه از چهار تاقچه ای که سطح مربع بنا را به تاق فوقانی گنبد متصل می کند هنوز باقی است. ابعاد هر یک از اضلاع خارجی بنا 35 /11 متر بود، و ضلع داخل بنا 7 متر طول درد. دهانه هر تاق 5/69 متر است. اصل بنا با سنگ لاشه و پوششی از گچ ساخته شده است.
مسجد جمعه (جامع): مسجد جمعه یا مسجد جامع نطنز مجموعه ای از چندین بنا است که این بناها در دوران الجایتو خدابنده و پسرش ابوسعید بهادرخان به ترتیب زیر ساخته شده است: - مسجد بین سالهای 704 تا 709 هجری. - بقعه شیخ عبدالصمد به سال 707 هجری. - ایوان جلوخان خانقاه در سال 716 و 817 هجری. - مناره که تاریخ پایان بنای آن سال 725 هجری نوشته شده است. یکی از مورخان به نام "آندره گدار" درباره بنای مسجد جمعه نطنز که از نظر سبک معماری در نوع خود کم نظیر است و نشانه هایی از معماری چند دوره را در خود حفظ کرده است، می نویسد: "مسجد که نسبتاً از خرابی محفوظ مانده مرکب است از یک شبستان هشت ضلعی گنبددار مشرف برصحنی که چهار ایوان دارد. اضلاع صحن را دهلیزها و نمازخانه های مختلف به هم متصل می سازد. این مسجد از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به کوچه باریکی که چون به مدخل بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه می رسد، وسعت یافته مبدل به میدان کوچکی می شود. در سمت غرب ویرانه خانقاه دیده می شود، مسجد 3 مدخل دارد، یک مدخل جنوبی و دو مدخل شمالی، مدخل های سمت شمال همسطح حیاط هستند، ولی مدخل جنوبی دهلیزی است که با 12 پله بلند به کف راهرو مسجد می رسد... " از نقاط دیدنی مسجد، مکانی در میان صحن مسجد است که با چند پله به کانال قنات آبی می رسد که از زیربنای مسجد عبور می کند. اصل بنای مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهک پوشیده شده است. برپهنه چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ تعمیرات، بانیان،معماران و استادان مجرب و مشهوری که در مرمت و بازسازی این مسجد فعالیت داشته اند؛ به خوبی عنوان شده است.
بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی:
بنای این بقعه با مسجد جمعه چنان مربوط و متصل است که به نظر می رسد مقارن یکدیگر یعنی در سال 707 هجری ساخته شده اند. محور اصلی بقعه و محراب آن که با محور مسجد نزدیک به 10 درجه انحراف دارد و نیز موقعیت راهرو، مقبره و دهلیز مسجد دلیل دیگری است برآن که هر دو بنا در یک زمان ساخته شده اند. گنبد این بقعه هرمی شکل و هشت ضلعی است. براساس لوحه ای در بقعه شیخ عبدالصمد، ساخت این بقعه به اسماعیل بنای اصفهانی نسبت داده شده است. در راهرو مشترک مسجد و مقبره شیخ عبدالصمد سردر مخصوصی برای خانقاه ساخته شده که کتیبه آجری آن به خط ثلث برجسته به خوبی قابل خواندن است. برضریح چوبی روی آرامگاه شیخ عبدالصمد نیز کتیبه ای به خط ثلث به چشم می خورد با این مضمون "عمل استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشگی النطنزی فی تاریخ نه اربع و سنین و الف سنه 1064 کتیبه عبداللطیف." و بر لوح سنگی روی قبر شیخ چنین حکاکی شده است: "هذا الغفور الرحیم الرحمن اللهم صل علی النبی و الولی و الحسن و الحسین و العباد و الباقر و الصادق و الجعفر و الکاظم الموسی و الرضا و التقی و النقی و العسگری و الحجته القائم محمدالمهدی الغازی صاحب الزمان(عج)" "همت مصروف داشت عصمت پناه صالحه خدیجه سلطان بنت شمس طلا در سنه 1045 و این اثر خیر از او باقی ماند. گفتنی است؛ قسمتی از بالای محراب آرامگاه شیخ عبدالصمد هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود. قسمت هایی از این محراب در اواخر قرن گذشته به سرقت رفته بود.
رباط شاه عباس: این رباط در عهد شاه عباس اول توسط میرابوالمعالی برزرودی یکی از امرای مقرب دربار (وزیر حضور و مجلس نویس شاه) ساخته شده و دارای جلوخان و سردری با کتیبه سنگ شیشه ای به خط ثلث زیبایی است که متأسفانه قسمتی از آن تخریب و ربوده شده و آنچه باقی مانده به لحاظ دیواره سازی و سنگربندی های اشرار و راهزنان در مدخل کاروانسرا اکنون به دشواری قابل خواندن است.
گنبد باز:گنبدی است بر قله کوهی کم ارتفاع مشرف به شهر. در کتاب تاریخ زندگانی شاه عباس اول درباره چگونگی ساخت این گنبد چنین آمده است: "شاه عباس اول اغلب تمرینات لشگری خود را در دشتی بین نطنز و اردستان انجام می داد و شکارگاه هایی نیز در این حوالی بود ودر این شکارها، بازهای جنگی و شکاری شرکت داشتند، در سال 1001 هجری قمری که شاه عباس به اردستان و نطنز رفته بود، یکی از بازها که مورد توجه شاه بود و به "بازلوند" شهرت داشت در جنگ با عقابی زخمی شد و پس از چندی مرد و موجب ملال خاطر شهریار سرافراز گشت... و در حین توجه، اشاره علیه براین موجب صادر گشت که حکومت پناه "نجم الدین محمود بیک" حاکم نطنز در مقامی مرتفع عمارت عالیه ای جهت دفن "بازلوند" طرح اندازد... و جناب حکومت پناه اطاعت حکم نمود و برقله کوهی رفیع (در همان مکان که عقاب، باز را صید کرده بود) گنبدی عالی طرح افکند و در عرض اندک زمان به اهتمام او به اتمام رسید... و اگر کسی ملاحظه آن عالی بنا بنماید، می داند که چه زحمت در اتمام آن بنا رفته و چه مبلغ زر در آنجا خرج شده... و مصالح آن تمامی از شهر نطنز برقله آن کوه که یک فرسنگ است به پشت آدمی برده اند... "
جاذبه های طبیعی
درخت چنار چند صد ساله این درخت در یکی از محله های شهر نطنز که به کوی رهن معروف است واقع شده است.قدمت این درخت تنومند طبق گفته اهلی قدیمی محل به زمان امام حسن عسگری (ع)می رسد.قطر تنه درخت درقسمت پایین حدود 6متر و ارتفاع آن به حدود 30 متر میرسد.
مشاهیر نطنز
- بدیع الزمان نطنزی معروف به ادیب نطنزی متوفی497ه ق صاحب المرقات،دستوراللغةدر معانی لغت عربی به فارسی
- نورالدین عبدالصمدبن علی نطنزی وفات سال699 ه ق از عرفا که خانقاه وی کنار مسجد جامع نطنز است
- شیخ عزالدین محمودبن علی نطنزی متوفی سال 735 ه ق صاحب مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه
- معین الدین نطنزی مورخ دوره تیموری صاحب منتخب التواریخ معینی در تاریخ ملوک شبانکاره و زندگی اسکندرمیرزا
- سیدحسن بن حسین الحسینی نطنزی(سید واقف) متوفی به سال 859 هجری قمری از عرفای قرن نهم
- محمودبن هدایت ا..افوشته نطنزی متولدسال 938 ه ق مورخ دوره صفوی صاحب نقارت الآثار فی ذکر الاخبار
- میرزاسلمان حسابی نطنزی مستوفی دوران صفوی صاحب اوصاف البلاد در توصیف عجایب وغرایب
- ملااوجی نطنزی ازشعرای عهدصفوی درقرن11 که نسخه هایی ازدیوان شعر او در موزه کتابخانه بریتانیا میباشد
- میرزا زین نطنزی از اهالی ابیانه ،شاعر دوره صفوی که آثاری از وی بجای مانده
- ملامحمدتقی مجلسی(مجلسی اول)متوفی سال 1070 ه ق از روحانیون بنام که فرزند مقصودعلی نطنزی میباشد
- محمود بن صدر الدین نطنزی از منبت کاران برجسته و زبردست
- محمد بن احمد نطنزی محدث و صاحب کتاب خصائص الائمه
- حسین نطنزی متوفی 1270 هجری قمری صاحب کتاب نورالانوار
نوشته شده توسط مصطفی جلالی علیائی در سه شنبه 86/8/8 و ساعت 4:56 عصر | نظرات دیگران()
